10 روش برای مدیریت خاک های شور

به طور کلی اصلاح کردن خاکهای شور یا سدیمی بر اساس کنترل شوری در ناحیه ریشه می باشد و باید به گونه ای باشد که عناصری مانند کلسیم و منیزیم با سدیم جایگزین شوند و سدیم و یا کربنات سدیم با نمکی کم خطرتر جایگزین شده و از خاک خارج شوند. لازم به ذکر است کلیه اقدامات زیر زمانی نتیجه بخش است که خاک دارای زهکشی باشد.

• تبدیل برخی نمک ها به شکل های کمتر زیان آور:

در این روش یون های کلسیم با سدیم جایگزین می شوند. در برخی موارد از گچ برای اینکار استفاده می کنند. بعد از اِعمال گچ، آبشویی خاک انجام می شود تا سولفات سدیم ایجاد شده از خاک خارج شود یا حداقل از دسترس گیاه دور شود. برای انجام این روش از گوگرد یا اسید سولفوریک، سپس شستشوی آنها با آب هم می توان استفاده کرد. همچنین برای انجام این کار محصولات ویژه ای در بازار موجود می باشد که قابلیت مصرف راحت تر و اثر بیشتری دارند.

• خارج ساختن نمک ها از دسترس ریشه:

بعد از آبیاری، نمک ها به سمت پایین حرکت می کنند و با تبخیر آب، نمک ها به سمت بالا و ریشه حرکت می کنند. بنابراین مدیریت آبیاری در مناطق شور از اهمیت ویژه ای برخوردار است، چرا که باید عمق ریشه را در نظر گرفت و زمان آبیاری را با توجه به آن تنظیم نمود.

• آبیاری تلفیقی و چرخشی:

اکثر گیاهان در مراحل اولیه رشد، خیلی به شوری حسّاس هستند. بنابراین استفاده از آب کم شور یا شیرین فقط در مراحل اولیه رشد گیاه و زمان استقرار گیاهچه در خاک، باعث عملکرد بیشتر در ادامه رشد رویشی می شود.

• کاشت نشائی:

به دلیل حساسیّت بالای گیاهان در مرحله جوانه زنی به آب شور، استفاده از کشت نشائی یکی از موثرترین راهکارها می باشد. همچنین تاخیر در کشت همراه با عملیات خاکورزی، موجب بالا آمدن املاح شده و نمک کمتری در منطقه ریشه می ماند. روش کاشت نشاء در آمریکا حتی برای ذرت و چغندرقند نیز استفاده می شود.

• خارج کردن نمک ها با زهکش:

آب شور به راحتی در زمین هایی با زهکشی خوب یا شنی نسبت به خاک هایی با زهکشی ضعیف استفاده می شوند. این روش با ایجاد زهکش و آبشویی سنگین خاک یا غرقاب کردن آن انجام می شود. آبی که برای اینکار استفاده می شود به راحتی از منطقه ریشه زهکش می شود و در زمین تجمع نمی یابد.

• روش آبیاری:

در آبیاری قطره ای امکان استفاده از آب شور نسبت به سایر روش ها به دلیل دور کم آبیاری وجود دارد. علاوه بر این، با حفظ رطوبت در آبیاری قطره ای، می توان پایداری نمک را در قسمت های مرطوب کاهش داد.

• استفاده از مالچ:

هر عملی که باعث کاهش تبخیر و مانع حرکت رو به بالای آب شود، می تواند آبشویی و بهسازی خاک را تسریع کند. مالچ ها به طرز موثری می توانند مانع حرکت آب به بالا شوند و از تجمع نمک بکاهند. بنابراین بارندگی های زمستانه یا هر نوع آبشویی دیگری با آب شیرین باعث بهسازی خاک می شود.

• شخم عمیق:

به دلیل کم بودن عمق خاک در خاکهای شور به علت تشکیل یک لایه از کربنات کلسیم، شخم عمیق باعث افزایش عمق رشد ریشه شده و ریشه می تواند به رطوبت بیشتری دسترسی پیدا کند. همچنین اینکار باعث شستشوی بهتر و موثرتر املاح می شود. به علاوه اینکار باعث اختلاط سولفات کلسیم در لایه های عمیق تر با لایه رسی می شود. از آنجا که شخم خیلی عمیق می تواند باعث آوردن نمک ها به سطح خاک شده و شخم کم نمی تواند لایه سخت را بشکند. باید احتیاط های لازم در این کار صورت گیرد.

• افزایش عمق سطح ایستابی آب:

در مناطقی با سطح ایستابی پایین آب که نمک در منطقه ریشه تخلیه می شود، استفاده از یک محصول چندساله، دیررس یا چند چینه با ریشه عمیق بهترین راهکار می باشد. همچنین برخی از محصولات مانند کلزا، چغندرقند، یونجه، پنبه و بقولات به دلیل ریشه عمیق، توانایی افزایش نفوذپذیری خاک را دارند و اثرات شوری را تعدیل می کنند. در زمین هایی که سطح ایستابی آب بالاست، یونجه به طرز موثری آن را پایین خواهد برد.

• استفاده از عوامل بیولوژیک:

استفاده از باکتری های مقاوم به شوری به منظور تثبیت بیولوژیکی نیتروژن و باکتری های حل کننده فسفات باعث افزایش محصول در مناطق شور می شود.

اقتباس از سایت انجمن ملی خاک آمریکا، کتاب کشاورزی شورزیست و کتاب زراعت نوین